Vücudun koruyucu kalkanı deriniz de bazen alarm verebilir. Ciltte kızarıklık, kaşıntı, pullanma, kuruluk veya sulanma görülüyorsa bu, egzama (dermatit) olabilir. Egzama enflamatuar (iltihabi) bir cilt hastalığıdır. Derinin üst tabakasının fizyolojik fonksiyonunun hasara uğraması sonucu ortaya çıkar. Sık rastlanan ve farklı türleri olan egzama ergenlikte ve 20-50 yaş arasında daha sık olmakla birlikte her yaşta görülebilir. Erkeklerde daha sık karşılaşılan egzama, özellikle yağlı cilde sahip kişilerde ortaya çıkabilir. Yeni doğan bebeklerin kafasında oluşan egzamaya ise ‘konak’ denir.
Strese ve alerjenlere dikkat
Egzama alerjik, stresli ve temizliğe düşkün olan kişilerle; inşaat işçiliği ve kuaförlük belirli meslek gruplarında daha sık karşılaşılan bir rahatsızlıktır. Yani stres, tahriş edici maddeler, alerjenler ve iklim egzamanın tetikleyicileridir. Vücudun farklı noktalarında görülebildiği gibi el, ayak, yüz ve saç derisinde daha çok rastlanır. Uzmanlar tedavi yöntemi olarak; genellikle uygun sabunlarla sık sık el yıkama, bazı lokal uygulanan losyonlar, iğneler ve yaz mevsiminde güneşten yararlanılmasını tavsiye eder. Tedavi yöntemleri farklı olsa da tüm egzamalar için derinin bozulmuş yapısını düzeltmek amaçlanır. Egzama türlerine göre belirtiler verebilir. Egzama türleri şöyle sıralanabilir:
Atopik Egzama (Alerjik egzama)
Kaşıntının yoğun olduğu bir egzama türüdür. Genellikle bebek ve çocuklarda görülen atopik egzama, erişkinlik döneminde hafifler ya da geçer. Tekrarlayabilen bu egzamaya immünolojik yatkınlık ve çevresel faktörler neden olabilir. Atopik egzama, bebeklerde ilk 3 ayda başlar, öncelikle yüzde belirir, daha sonra gövde ve kol-bacağa yayılır. Kuruluk ve bazen sızıntılar oluşabilir. Çocukluk döneminde kol-bacak eklem iç kısımları, erişkinde ise yine eklem içleri, göz kapakları, meme başı ve ellere yerleşir; kaşıntı, kuruluk, kızarıklık, pullanma ve deride kalınlaşma görülür. Tedavisi Atopik egzamanın tedavisinde hekim kontrolünde şunlar kullanılır:
- Steroidli kremler
- Pimekrolimus/takrolimus kremler
- Antibiyotikler
- Dirençli olgularda ultraviyole ışık ve immunsupresanlar
Seboreik Egzama
Genetik ve çok sık görülen egzama çeşididir. Tekrarlayan seboreik egzama, stres, uykusuzluk, alkol alımı, immün sisteminin baskılandığı durumlarda, ayrıca kış ve bahar aylarında şiddetlenebilir. Kronik olabilen seboreik egzama cildin yağlı olduğu bölgelerde (kulaklar, saç derisi, kaşlar, yanaklar, burun kenarları, sakal içleri ve göğüs ortasında) kızarıklık, pullanma ve kabuklanmalarla belirti gösterir. Dış kulak yolu, kulak kepçesi ve kulak arkası özellikle seboreik dermatitin sık yerleştiği bir bölgedir. Kişi çocukluk çağında ise enfeksiyon ve lenf bezlerinde şişme görülür. Tedavisi Seboreik egzama tedavisinde hekim kontrolünde şunlar kullanılır:
- Bazı medikal şampuanlar
- Kortikosteroidli krem ve losyonlar
- Antifungaller, pimekrolimus ve sistemik antifungaller.
- Dermokozmetik bitkisel kremler
Staz (Gravitasyonel) Egzama
Bacaklarda kaşıntı ve kurulukla başlar. Daha sonra ayak bilekleri ve iç yüzlerde kırmızı, mor ve kahverengi noktacıklar oluşur. Bacaklarda şişmeler, kahverengi noktacıkların büyümesi ve derinin sertleşmesiyle devam eder. İleri aşamasında bacaklarda geniş yaralar oluşur ve bu yaraların kapanması zaman alır. Toplumun yüzde 25-50’sinde varis denilen damar genişlemeleri görülür. Bu damarlarda kapakçık sorunu varsa staz egzamanın belirtileri ortaya çıkar. Staz egzama ileri yaş, travma gibi baldır kası gücünün azaldığı durumlar, bypass ve derin damarlarında pıhtılaşmasında görülür. Genetiktir. Uzun süre ayakta kalınan meslek gruplarında daha yaygın görülür. Gebelik ve hormonal durumlarda da damarlar genişleyip varislerle karşılaşılabilir. Tedavisi Staz egzama için kilo vermek, ayağı travma ve çarpmalardan korumak, istirahatte iken bacağı sarkıtmamak ve yukarıda tutmak bazı önleyici tedavilerdir. Deri şikayetleri için şunlar önerilir:
- Yaş pansumanlar
- Kortikosteroidli kremler
- Antibiyotik
Kuruluk (Asteoatik) Egzaması
Kuruluk egzamadaki başlıca sebep suyla çok sık temas etmektir. Yine dezenfektan oranı yüksek sabun ve şampuanlar, parfümlü banyo jelleri vücutta kuruluğa neden olur. Mevsimsel olarak kış dönemi, ileri yaş, şeker ve tiroit gibi hastalıklar vücutta kuruluğun diğer sebeplerindendir. Kuruluk egzaması, vücutta oluşan çatlaklarla belirti verir.
- Düzenli ve sık bir şekilde iyi nemlendiriciler kullanmak (üre, hyaluronik asit, gliserin içerikli, yoğun katı-sıvı vazelin çeşitleri olabilir). Kremlerin emilimi nemliyken daha iyi sağlandığından banyodan çıktıktan hemen sonra tercih edilmeli.
- Kızarıklıklar oluştuğundan kortizonlu kremler
- Antihistaminik kremler
El Egzaması
En sık görülen egzama türüdür. Kişilerin çok fazla suyla temas etmesi sebep olabilir. Dezenfektan deterjanlarla da fazla temas, önce tahriş ve kuruluk yaratarak el egzamasına neden olur. Buna iritan dermatit yani tahriş egzaması denir. Bu egzamanın diğer sebepleri asitler, alkali maddeler, metal tuzlar, çözücüler, ıslak mendiller, meslek icabı temas edilen boyalar ve metaller de yer alır. El egzaması sadece dışarıdan maddelerle oluşmaz. Enfeksiyon, gıdalar, terleme, sigara, soğuk hava ya da bir ilaç kullanılmasında güneşe karşı duyarlılık el egzamasına neden olabilir. Bu egzama türü genetik de olabilir. El egzamasında belirtiler el ve parmak sırtlarında, parmak yan yüzleri ve aralarında kuruluk, kızarıklık, deride çatlaklar, sızıntı şeklinde görülür. Şikayetler kronik olarak devam eder ve çoğu zaman kesin bir neden bulunamaz. Tedavisi El egzaması tedavisinde önerilenler:
- İçi pamuklu koruyucu eldiven
- Akut dönemde kortikosteroidli pomatlar
- Nemlendiriciler
- Bariyer özellikli kremler
Numuler Egzama
Numuler egzama daha çok kol ve bacaklarda, ellerde görülen madeni para büyüklüğünde, çok sayıda olabilen yuvarlak kaşıntılı lezyonlardır. Kronik seyirli bir tür olan bu egzama genç erişkinlerde ve yaşlılarda rastlanır. Numuler egzamanın lezyonları papül ve vezikül denen ufak kabartıların birleşmesiyle oluşur ve akut dönemde kızarıklık, sızıntı ve kabuklanma gösterir. Kaşıntısı fazla olur. Tedavisi Numuler egzamanın tetikleyicisi bir enfeksiyon olabilir. Tedavisinde önerilenler şunlardır:
- Antibiyotik
- Sulanma dönemlerinde sıvı pansumanlar
- Kortikosteroidli kremler
Kontakt Egzama
Cilt, koruyucu yağlarını engelleyen maddelere tekrar tekrar maruz kalırsa kontakt egzama oluşur. Deriye temas eden iritan veya alerjen maddelere karşı oluşan akut veya kronik enflamatuar reaksiyondur. Kadınlarda, ev işlerinde kullanılan maddeler, kozmetikler, parfümler, erkeklerde ise mesleksel ve endüstriyel maddelerle temas, saç boyaları, oje ve makyaj malzemeleri, diş macunu ve sakızlar, parfüm, ayakkabı ve ayak spreyleri, pantolon fermuar veya metal düğmeleri, geçici dövmeler alerjik kontakt egzamaya neden olabilir. Tedavisi
- Kortikosteroidli kremler
- Antihistaminik kremler
- Kabarcıklı bölgelere ıslak soğuk kompres
