Kortizon içeren ilaçlar, hemen hemen herkes tarafından bilinse de, kullanımı ve yan etkileri konusunda merak edilen konular bulunmaktadır. Kortizon aslında bir kortikosteroid hormonudur (glukokortikoid) ve vücudumuz tarafından sentezlenen bu hormon, doğal savunma tepkisini düşürüp, şişme ve alerjik reaksiyonlar gibi semptomların ciddiyetini azaltır. İlaç olarak verilen kortizon genellikle artrit, kan, hormon, bağışıklık sistemi bozuklukları, alerjik reaksiyonlar, bazı cilt ve göz rahatsızlıkları, solunum problemleri ve özel bir takım kanser türleri gibi rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanılır. Bu yazıda sizler için kortizon hakkında en çok merak edilen konular derlenmiştir.
Kortizon nedir?
Kortizon, inflamasyonu (iltihap) ve bağışıklık yanıtlarını azaltmaya yardımcı olan bir moleküldür. Bazı hormonlar için replasman tedavisi (yerine koyma tedavisi) olarak da kullanılabilir. Kortizonun kullanıldığı hastalık ve sendromlara aşağıdakiler örnek olarak verilebilir:
- adrenal yetmezlik
- osteoartrit ve romatoid artrit
- mevsimsel alerjiler gibi alerjik durumlar
- astım
- ülseratif kolit
- anemi
- lupus
- şiddetli sedef hastalığı gibi cilt rahatsızlıklarıKortizon nasıl çalışır?
Kortizon, glukokortikoidler adı verilen ilaç sınıfına aittir. Bir ilaç sınıfı, aynı prensiplerle çalışan bir grup ilacı içerir. Aynı ilaç sınıfında bulunan ilaçlar, birbirine benzeyen tıbbi durumları tedavi etmede kullanılır. Kortizon enflamasyona neden olan moleküllerin salınımını durdurarak çalışır. Bu aynı zamanda vücudun bağışıklık tepkisinin azalmasını sağlar.
Kortizon nasıl kullanılır?
Kortizon tablet ya da iğne olarak alınabilir. İkisinin de kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Kortizon tabletleri: Hekim aksini belirtmediği sürece kortizon tablet, bir bardak su ile oral (ağızdan) olarak alınır. Eğer ilaç günde bir kere kullanılmak üzere reçetelendiyse ilacı sabah 9'dan önce almak daha avantajlıdır. Kortizonu başka bir sıklıkla alıyorsanız, takviminize bir hatırlatma ile işaretlemek doz atlamanıza engel olacaktır. Doz ve tedavi süresi, tıbbi duruma ve kişinin tedaviye yanıtına bağlıdır. En fazla faydayı sağlamak için ilacın aynı saatlerde, düzenli olarak kullanılması gerekir. Bir başka yapılan hata ise, kişinin kendisini iyi hissettiğinde ilacı almayı bırakmasıdır. Bu, kesinlikle yanlış bir harekettir. Hekime danışılmadan kortizon kullanımı bırakılmamalıdır, çünkü bazı durumlarda dozun kademeli olarak azaltılması gerekebilir. Reçetenize uymanız tedaviye uyumunuzun ilk adımıdır. Kortizon iğnesi: Kortizon iğneleri, vücudun belirli bir bölgesinde ağrı ve iltihabı hafifletmeye yardımcı olabilecek enjeksiyonlardır. En sık, ayak bileği, dirsek, kalça, diz, omuz, omurga veya bilek gibi eklemlere enjekte edilir. Eller veya ayaklardaki küçük eklemler bile kortizon iğnelerinden fayda görebilir. Enjeksiyonlar genellikle bir kortikosteroid ilacı ve bir lokal anestezik içerir. Uygulamalar genellikle hastanelerde ya da polikliniklerde yapılır. Potansiyel yan etkiler nedeniyle bir yılda vurulabilecek kortizon iğnesi sınırlıdır. Kortizon iğneleri, romatoid artrit gibi enflamatuar artrit tedavisinde etkili olabilir. Ayrıca, aşağıda sayılan durumlar için de reçetelenebilir:
- Sırt ağrısı
- Gut
- Kireçlenme
- Psoriatik artrit
- Reaktif artrit
- Romatoid artrit
- Tendinit
Kortizon kullanırken nelere dikkat edilmesi gerekir?
Kortizon kullanırken yan etkilerinin yönetimi için birtakım hayat standartları değişikliği yapmanız gerekebilir. Bunun nedeni, kortizon kullanımının kişilerde kilo alınmasına neden olmasıdır. Kortizonun kilo aldırmasının nedenleri aşağıda sıralanmıştır:
- Kortizonun iştah artışına neden olması
- Kortizonun vücutta tutulan tuz ve su miktarında artışa neden olması
- Kortizonun vücuda bir seferde alınan yüksek miktarda şeker ve karbonhidratın işlenmesini ve yakılmasını azaltabilmesi Kortizon alımı vücuttaki D vitamini, kalsiyum ve fosfor oranını azaltarak kemiklerin daha kırılgan hale gelmesine neden olabilir. Bu nedenle, osteoporoz riskini de arttırır. Kortizon ayrıca, kas güçsüzlüğüne ve kas yıkımına neden olabilir.
Bütün bu olumsuz etkilerden korunmak için, aşağıda sıralanan bir dizi önlemi alabilirsiniz:
- Kemikleri ve kasları sağlıklı tutmak için düzenli egzersiz yapılması: Haftada en az 3 kere yapılan ortalama 20 dakika süren bir egzersiz yeterli olacaktır.
- Sağlıklı ve kapsamlı beslenilmesi: Tahıl ürünleri, sebze ve meyveler, süt ürünleri ve et, balık, kümes hayvanları gibi gıda grupları içeren sağlıklı bir diyet uygulanmalıdır.
- İştah artışını kontrol etmek: Kortizon yukarıda belirtildiği üzere iştah artışına, bu nedenle de öğünler arasında acıkmaya neden olabilir. Öğünlerinizin miktarını arttırmak yerine 3’ü ana öğün olmak üzere, 6 küçük öğün yemeyi deneyebilirsiniz.
- Tuz tüketilmemesi: Kortizon kullanırken dikkat etmeniz gereken en önemli şey tuz tüketmemenizdir. Tuz işlenmiş ya da paketli gıdalarda oldukça fazla bulunur. Lokanta ve restoranlarda yediğiniz yemeklerin içerisindeki tuz miktarını bilemediğiniz gibi eve sipariş ettiğiniz hazır yemeklerdeki tuz miktarını da bilemezsiniz. Bu nedenle kortizon kullandığınız süre boyunca evde tuzsuz hazırladığınız yemekleri tüketmelisiniz. Paketli gıdaların üzerindeki sodyum ya da tuz miktarını kontrol etmelisiniz. Tuz içermeyen ürünleri, aşırı kalori ve şeker de içermiyorsa tercih edebilirsiniz.
Kortizonun yan etkileri
Kortizon zararları birçok insan tarafından merak edilen bir konudur. Her ilaç gibi kortizonun da bir takım yan etkileri bulunmaktadır. Hekimler kortizon reçetelerken hastanın alacağı yarar ve olası yan etkileri göz önünde bulundurur. Kortizonun en sık gözlenen yan etkileri
- anksiyete
- huzursuzluk
- baş ağrısı
- mide bulantısı
- kusma
- akne oluşumu, derinin incelmesi, aşırı terleme ve kızarıklık gibi cilt problemleri
- uyku problemleri
- kilo alımı
Kortizon kullanımı sırasında görülen yan etkiler hafif olduğu müddetçe genelde bir iki gün ya da hafta içerisinde kaybolur. Daha şiddetli veya ısrarcı olan durumlarda doktorunuza başvurmanız gerekmektedir. Kortizonun ciddi yan etkileri Ciddi yan etkilerin varlığında en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekmektedir. Ciddi yan etkiler ve semptomları aşağıdakileri içerebilir:
- Alerjik reaksiyonlarcilt döküntüsü,
- kaşıntı,
- yüzün, dudakların veya dilin şişmesi
- Sıvı ve elektrolit problemlerisıvı tutma
- nefes darlığı ve kolların bacakların şişmesi gibi kalp yetmezliği problemleri
- yüksek tansiyon
- Kas problemleriKas Güçsüzlüğü
- Omurgada yer alan kemiklerin çabuk kırılması
- osteoporoz
- tendon yırtılması
- Mide sorunlarıpeptik ülser
- pankreatit (pankreas iltihabı),
- Çocuklarda yavaş büyüme
- Glokom ile birlikte gözlenen bulanık görüş, çift görme, göz ağrısı
- Konvülsiyon
Kortizonun diğer ilaçlarla etkileşimi
Sağlık uzmanlarınız (doktorunuz veya eczacınız gibi) olası herhangi bir ilaç etkileşiminin farkında olabilir ve sizi bunun için takip ediyor olabilir. Kortizon kullanırken olası bir ilaç etkileşiminden kaçınmak için ilacı kullanmadan önce, doktorunuza veya eczacınıza kullanabileceğiniz tüm reçeteli ve reçetesiz ilaçları, gıda takviyelerini ve bitkisel ürünleri bildirin. İlaç etkileşimleri yaratabilecek ilaçlar; aldesleukin, doğum kontrol hapları, diyabet ilaçları, östrojen replasman tedavileri, mifepriston, vücudunuzdan kortizon miktarının azalmasına neden olabilecek karaciğer enzimlerini etkileyen ilaçlar (ketokonazol, azol antifungalleri, fenobarbital dahil barbitüratlar, rifampin dahil rifamisinler, fenitoin dahil olmak üzere bazı nöbet önleyici ilaçlar gibi), kanamaya veya morarmaya neden olabilecek ilaçlar (klopidogrel gibi antiepileptik ilaçlar ya da dabigatran / warfarin, NSAID gibi antiplatelet (kan sulandırıcı) ilaçlar) olarak sıralanabilir. Bazı hastalar kortizon kullanımı sırasında hekimler tarafından reçetelen düşük doz aspirin kullanıyor olabilir. Hastalar, doktorlar aksini belirtmediği takdirde, bu tür ilaçlara devam etmelidir. Kullanılan tüm ilaçlar ve takviyeler, hekimlere tam olarak bildirildiği müddetçe, ilaç ilaç etkileşimi yönetimi kolay bir şekilde yapılabilir. Doktorunuz size kalp krizi veya inme önleme için düşük dozda aspirin reçetelediyse (genellikle günde 81-325 miligram dozajda), doktorunuz aksini söylemedikçe ilacınıza devam etmelisiniz. Daha fazla bilgi için doktorunuza veya eczacınıza danışın. Kortizon kullanımı, laboratuvar test sonuçlarına etki ederek yanlış sonuç alınmasına neden olabilir. Bir test yaptıracağınız zaman, laboratuvar personeline ve hekimlerinize bu ilacı kullandığınızı bildirmelisiniz. Kaynak: medicalpark.com.tr
