Pankreas kanseri nedir sorusunu yanıtlamadan önce pankreas nedir sorusunun cevabını açıklamak gerekir. Pankreas yaklaşık 15 cm büyüklüğünde, sindirim sisteminin bir parçası olarak kabul edilen, vücutta mide ve karaciğerin arkasında yer alan bez formunda bir organdır. Pankreastan salgılanan sindirim enzimleri oniki parmak bağırsağına, vücuttaki şeker metabolizmasını düzenleyen insülin hormonu ise direkt kana karışarak etki gösterir. Pankreas kanseri pankreası oluşturan hücrelerin aşırı çoğalmasına bağlı olarak gelişen kötü huylu bir hastalıktır.
Pankreas Kanseri Nedir?
Pankreas kanseri, pankreas DNA'sındaki mutasyonel değişikliklere bağlı olarak gelişir. Bu mutasyonlar pankreas hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyümesine, kitle oluşumuna, normal hücrelerin ölmesine ya da fonksiyon yapamamasına sebep olurlar. Tedavi edilmediği takdirde de komşu organlara yayılırlar. Pankreas kanserleri genellikle pankreasdan sindirim sistemine enzimlerin salgılandığı kanalın içini döşeyen hücrelerden kaynaklanır. Bu kanser tipine pankreatik adenokarsinom ya da pankreasın egzokrin kanseri adı verilir. Daha nadiren pankreasın hormon üreten ya da nöroendokrin hücrelerinden kaynaklanan tümörler görülebilir. Bu tip tümörlere ise pankreatik nöroendokrin tümörler ya da pankreasın endokrin kanseri adı verilir. Pankreas kanserine neyin sebep olduğu tam olarak anlaşılamamıştır, ancak bazı risk faktörleri tanımlanmıştır: Yaş bunlardan en önemlilerindendir. Çünkü genellikle hastalık 50 ile 70 yaşları arasındaki insanları etkiler. Pankreas kanserinin oluşumuna sebep olabilecek bazı risk faktörleri belirlenmiştir. Bu faktörler şu şekilde sıralanabilir.
- Sigara kullanımı
- Diyabet (Şeker Hastalığı)
- Kronik pankreas enflamasyonu (Pankreatit)
- Ailede pankreas kanseri öyküsü
- Obezite
Her 10 vakanın birinde pankreas kanseri kalıtsaldır. Bazı genler pankreatite neden olabilir. Bu da pankreas kanseri gelişme riskini arttırır. Pankreas kanseri olan 2 veya daha fazla yakın akraba varsa, Lynch veya Peutz-Jeghers sendromu gibi kalıtsal bir hastalık varsa ya da BRCA2 gen mutasyonu gibi genel olarak kansere yatkınlığın izlendiği bazı sendromlarda pankreas kanseri görülme riski artacağından bu hastaların daha sık aralıklarla kontrol edilmelerinde fayda vardır.
Pankreas Kanserinin Belirtileri Nelerdir?
Erken evrelerde, pankreastaki bir tümör genellikle herhangi bir belirtiye neden olmaz. Bu da teşhisi zorlaştırabilir. Pankreas tümörleri genellikle etraf organlara yayılma gerçekleştikten sonra belirti vermeye başlarlar.
- Sırta vuran karın ağrısı: Pankreas kanserinin ilk dikkat çeken belirtisi sırt veya mide bölgesindeki ağrıdır.
- Kilo kaybı: İştah kaybı ya da herhangi bir diyet uygulamadan ani kaybedilen kilo pankreas kanseri habercisi olabilir.
- Sarılık: Ciltte ya da göz içindeki beyaz alanlarda görülen sarılık, pankreasın safra kanalını tıkamasına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
- İdrar renginde koyulaşma
- Kaşıntı
Bunlardan başka ciddi derecede halsizlik/ düşkünlük, gaita renginde solukluk, bağırsak hareketlerinde değişiklikler (ishal veya kabızlık), ateş ve titreme, hazımsızlık ve damarlarda tıkanma (tromboz) problemleri ortaya çıkabilir. Bahsi geçen bu semptomların birçok farklı hastalıktan kaynaklanabileceğini ve sadece kansere spesifik olmadığı gözden kaçırılmamalıdır. Ancak bu belirtiler aniden başlıyorsa ve artarak devam ediyorsa bir doktorla görüşülmelidir.
Pankreas Kanseri Evreleri Nelerdir?
Kanser evrelemesi kanser tedavisinde kanserin yayılımını belirlemek için kullanılan bir terimdir. Pankreas kanserinde tedavi şekline kanserinin yayılımına bakarak karar verilir. Pankreas kanserinin 4 evresi vardır. Evre 0: Yayılım yoktur. Pankreas kanseri bu evrede pankreas kanalının en üst katmanlarıyla sınırlıdır. Bu evrede kanser çıplak gözle ya da herhangi bir görüntüleme yöntemiyle tespit edilemez. Evre I: Lokal büyüme. Bu evrede kanser pankreasta sınırlıdır. Tümör boyutu 2 cm'e kadar olduğunda Evre IA; 2 - 4 cm arasında olduğunda Evre IB olarak tanımlanır. Evre II: Lokal yayılım mevcuttur. Tümör boyutu 4cm'den büyüktür. Bu evrede ya pankreas içinde sınırlıdır ya da pankreas dışına doğru büyüme izlenebilir. Pankreas yakınındaki lenf nodları tutulmuş olabilir. Fakat uzak yayılım yoktur. Evre III: Daha geniş yayılım. Tümör yakınlardaki büyük damarları veya sinirleri sarmıştır, fakat uzak metastaz saptanmaz. Evre IV: Uzak organ metastazı mevcuttur.
Pankreas Kanseri Tanı ve Tedavisi
Belirtilen semptomlarla başvuran hastalarda doktor pankreas kanserinden şüphelenebilir ve bazı tetkikler yapılır. Karında ele gelen kitle, karaciğerde büyüme bulguları varsa pankreas kanserinden şüphelenilebilir. Tanıyı kesinleştirmek ve evrelemeyi yapabilmek için karın ultrasonu, tomografi, MRI veya PET-CT incelemeleri gereklidir. Pankreas, mide ve karaciğer arkasında kaldığı için ultrasonla tam olarak görüntülenmesi zordur. Bu sebeple EUS yani endoskopik ultrasonografi denilen ağızdan ince bir tüp sokularak mide içinden pankreasın incelemesi yapılabilir. ERCP (endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi) denilen başka bir yöntemle yine ağızdan tüp sokularak, safra ve pankreas kanallarına özel bir boya enjekte edilerek pankreasın ayrıntılı görüntülemesi yapılır. MRCP (Manyetik rezonans kolanjiyopankreatografi) MRI eşliğinde pankreasın ayrıntılı görüntülenmesi de tanıda kullanılan bir başka yöntemdir. Kesin tanı endoskopik görüntüleme yöntemleri eşliğinde şüpheli kitleden küçük bir örnek alınarak yapılan biyopsi ile konur. Bu biyopsi materyalinde patolojik incelemeler, moleküler analizler ile alt tipi belirlenir ve evrelendirilerek tedavi şekli planlanır. Pankreas kanseri tanı ve tedavisinin takibinde kandan ölçülebilen bir kanser markerı olan Ca19-9 faydalı olur. Fakat bazı pankreas kanserlerinde bu markerın normal çıkabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Pankreas kanserinin erken evrede tanısını koymak zordur. Çünkü erken evrelerde nadiren bir belirtiye neden olur. Bu yüzden kanser oldukça ilerleyene kadar sıklıkla saptanamaz. Tümör büyükse veya vücuttaki diğer bölgelere yayılmışsa, kanseri tedavi etmek daha zor olacaktır. Pankreas kanseri tedavisi kanserin türüne ve evresine göre belirlenir. Tedavi planlamada yaş, genel sağlık durumu ve organ fonksiyon testleri de dikkate alınmalıdır. Pankreas kanseri için 3 ana tedavi şekli: Cerrahi, sistemik tedavi ve radyoterapidir. Sistemik tedavi kemoterapi, hedefe yönelik tedaviler (akıllı moleküller) ve immünoterapilerden (bağışıklık sistemine etkili tedavi) oluşur. Pankreas kanserinin bazı aşamaları sadece bir tedavi şekli gerektirirken, bazıları ise birden çok tedavi modalitesini içeren kombinasyonlar gerektirebilir. Pankreas kanseri genellikle ileri evrede tespit edilebildiği için, cerrahi şansı ancak bazı vakalarla sınırlıdır. Eğer kanser pankreasın baş kısmında yer alıyorsa, Whipple prosedürü denilen geniş bir cerrahi yöntem uygulanarak pankreas çıkarılabilir. Teknik olarak zor bir ameliyat olan bu prosedür de pankreas başı, duodenumun bir kısmı, safra kesesi, safra kanalının bir kısmı ve yakınlardaki lenf nodları çıkarılabilir. Pankreasın geri kalan bölümü ve mide daha sonra birbirine bağlanır. Pankreasın diğer bölümlerinde yer alan tümörlerde de cerrahi olarak çıkarmak mümkündür. Pankreasın tamamının alındığı hastalar ömür boyunca insülin ve diğer pankreatik enzimleri dışarıdan almak zorundadır. Pankreas kanseri pankreas komşuluğundaki büyük kan damarlarına sıçradıysa genellikle cerrahi tedavi uygulanmaz. Son yıllarda tıp dünyasında yaşanan teknolojik gelişmeler, pankreas kanserinin tedavisinde de başarı oranını arttırmaktadır. Erken evrede yakalanan pankreas kanserinin tedavisinde yüz güldürücü sonuçlar elde edilebilmektedir. Bu alanda yeni keşfedilen ya da üretilen birçok sistemik tedavi ajanı ile birçok klinik deney devam etmektedir. Sizler de bahsedilen belirtilere sahipseniz ya da ailenizde pankreas kanseri öyküsü varsa, kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyiniz. Pankreas kanseri ya da tedavisi hakkında daha fazla bilgi edinmek için multidisipliner uzman kadromuzdan randevu alabilirsiniz.
