Yanıklar; ısı, güneş, elektrik ya da çeşitli kimyasallara maruz kalma sonucunda oluşan doku hasarlarıdır. Küçük ve yüzeysel yanıklarda, evde uygulayabileceğiniz müdahalelerin ardından günlük yaşantınıza devam edebilirsiniz. Bunun haricinde, yanık geniş bir bölgeyi kapsıyor ya da derin dokuları etkiliyorsa, acil olarak bir sağlık kurumuna başvurmanız gerekir. Bu yazıda, sizler için yanıklar hakkında en çok merak edilen konular derlenmiştir.
Yanık dereceleri ne demektir?
Yanık derecelendirmesi, yanık ciddiyetini belirten bir sınıflandırmadır. Yanık dereceleri aşağıdaki gibi açıklanabilir:
- derece yanık: Bu küçük yanık tipi, sadece cildin dış tabakasını (epidermis) etkiler. Kızarıklık ve ağrıya neden olabilir.
- derece yanık: Bu tür yanıklar hem epidermisi, hem de ikinci deri tabakasını (dermis) etkiler. Şişmeye, kırmızı, beyaz veya lekeli cilde neden olabilir. Kabarcıklar gelişebilir ve ağrı şiddetli olabilir. Derin ikinci derece yanıklar, yara izine neden olabilir.
- derece yanık: Bilindiği gibi cildin altında bir yağ tabakası bulunmaktadır. Bu tip yanıklarda yanığın etkisi cildi de aşarak bu yağ tabakasına ulaşır. Cilt kösele görüntüsüne bürünür. Üçüncü derece yanıklar, sinirleri yok ederek bölgede hissizliğe ya da uyuşmaya neden olabilir. Acil tıbbi müdahale gerektirir.
- derece yanıklar: Kemik ve eklemlere kadar işleyen yanıklardır. Acil tıbbi müdahale gerektirir. Yanığa ne iyi gelir? “Yanık acısına ne iyi gelir?” oldukça merak edilen bir sorudur. Birinci derece yanıklar ve ikinci derece yanıklar, çapları yaklaşık 6 -7 cm’den küçük olduğu müddetçe evde tedavi edilebilir. Aşağıda yanık acısını geçirebilecek ve yanığın mikrop kapmasını engelleyebilecek evde yapılabilen müdahaleler sıralanmaktadır.
1. Buzlu olmayan soğuk su
Küçük bir yanık yaşadığınızda yapmanız gereken ilk şey, yaklaşık 20 dakika boyunca yanık alanın üzerine serin su uygulamaktır. Daha sonra yanmış bölgeyi yumuşak sabun ve su ile yıkayabilirsiniz. Burada dikkat edilmesi gereken şey suyun 0 dereceye yakınlıkta soğuk olmamasıdır. Serin su yeterlidir.
2. Serin kompresler
Yanık bölgesinin üzerine yerleştirilen serin bir kompres veya temiz ıslak bez, ağrıyı ve şişmeyi hafifletmeye yardımcı olur. Serin kompresleri 5-15 dakikalık aralıklarla uygulayabilirsiniz. Aşırı soğuk kompresleri kullanmaya çalışmayın çünkü bu yaklaşım, yanıkları daha fazla tahriş edebilir.
3. Antibiyotikli merhemler
Antibiyotikli merhemler ve kremler enfeksiyonları önlemeye yardımcı olur. Yanıklarınıza antibiyotik içeren ve yanık için satılan özel bir merhem uygulayabilir ve steril kalın olmayan bir bezle örtebilirsiniz. Steril gazlı bezler, bu amaç için oldukça uygun olan pansuman yardımcılarıdır.
4. Aloe vera
Aloe vera, genellikle “yanık bitkisi” olarak lanse edilir. Çalışmalar, aloe veranın birinci ila ikinci derece yanıkların iyileşmesinde etkili olduğuna dair kanıtlar göstermektedir. Aloe vera anti-enflamatuardır. Dolaşımı teşvik eder ve bakterilerin büyümesini engeller. Bir aloe vera bitkisinin yaprağından alınan saf jeli, doğrudan etkilenen bölgeye uygulayın. Aloe verayı hazır bir ürün olarak, kozmetik mağazasından satın alırsanız, yüksek oranda aloe vera içerdiğinden emin olun. Katkı maddesi, özellikle renklendirici ve parfüm içeren ürünlerden kaçının.
5. Bal
Bal bir anti-enflamatuardır ve doğal olarak antibakteriyel ve antifungaldir. Bu nedenle, eski zamanlardan beri yara ve yanık tedavisinde kullanılmaktadır. Evinizde hiçbir merhem bulamadığınız takdirde etkilenen bölgeye ince bir tabaka saf bal uygulayabilirsiniz.
6. Güneşe maruz kalımı azaltmak
Yanık bakımında özen gösterilmesi gereken en önemli şeylerden biri, yanığı güneş ışığından uzak tutmaktır. Maalesef, yanık iyileşmeye başladığında atlanan ya da önemsenmeyen bu durum, yanık bölgenin daha geç iyileşmesine ya da iyileşirken iz bırakmasına neden olabilir. Dışarı çıkacağınız zaman yanık bölgeyi hava alan hafif bir kumaş ile örtebilirsiniz. Herkes, zaman zaman fırında, ocakta ya da ütü yaparken elini yakabilir. Bu nedenle “el yanıklarına ne iyi gelir?” sorusu herkes tarafından merak edilen bir konudur. Yanık elinizdeyse, elinize kalın ve tahriş edici bir kumaştan (yünlü) bir eldiven giymek yerine elinize bir bandaj uygulayabilirsiniz.
7. Kabarcıklara dokunmamak
Yanık oluştuktan birkaç saat sonra, cildinizde blister de denen içi su dolu kabarcıklar gözlemleyebilirsiniz. Blisterleri kesinlikle patlatmayın ve onlara dokunmamaya çalışın. Bir blisteri patlatmak enfeksiyona neden olabilir. Yanığınız nedeniyle oluşan kabarcıklar konusunda endişeleriniz varsa bir uzmana danışabilirsiniz.
8. Hafif bir ağrı kesici almak
Hafif yanıklar da bulundukları bölgelere göre ağrı ve acıya neden olabilir. Bu amaçla ibuprofen ya da naproksen etken maddelerini içeren ağrı kesicileri kullanabilirsiniz. Bu tip ağrı kesicileri kullanırken, kullandığınız diğer ilaçlar varsa etkileşim göstermemesine ve günlük dozajına dikkat etmelisiniz.
Güneş yanığına ne iyi gelir?
Denizde vakit geçirilirken, güneşin zararlı saatleri ve maruz kalınan süre dikkate alınmazsa, kolayca güneş yanığı oluşabilir. Bu nedenle, “Deniz yanığına ne iyi gelir?” sorusu özellikle yaz mevsiminde çok merak edilen bir konudur. Güneş yanığının tedavisi de, diğer yanıkların tedavisi gibidir. Güneş yanığınız iyileşene kadar, etkilenen bölgeyi güneşten uzak tutmalısınız ve yanığınıza, serin su, antibakteriyal merhem ya da aleo vera uygulamalısınız. Güneşin altında fazla kalmak, su kaybına da neden olacağı için yeterli miktarda sıvı tükettiğinize emin olmalısınız. Uzak durulması gereken uygulamalar Yanığa iyi geldiği düşünülen ama aslında yanıkları tedavi etmek yerine durumlarını daha da kötüleştirebilecek ürünlerden uzak durmalısınız. Aşağıdaki yanıklara iyi geldiği söylenen ama kesinlikle uygulanmaması gereken maddeler sıralanmıştır.
1. Tereyağı
Yanık ilacı olarak tereyağının etkinliğini destekleyen kanıt yoktur. Bunun da ötesinde, yanıklarınızı daha da kötüleştirebilir. Tereyağı ısıyı korur ve ayrıca yanmış cildi enfekte edebilecek zararlı bakterileri barındırıyor olabilir.
2. Yağlar
Her soruna iyi geldiği düşünülen hindistancevizi yağı yanıklar için önerilse de aslında bu yağ, zeytinyağı, yemeklik yağlar ve benzeri yağlar gibi ısının tutulmasına neden olur. Lavanta yağının yanıkları iyileştirmeye yardımcı olduğu bildirilse de, bu iddiayı destekleyen çok az kanıt vardır. Örneğin, sıçanlarda yapılan bir çalışma, yanıkları iyileştirmek için lavanta yağı kullanmanın herhangi bir faydasını bulamamıştır.
3. Yumurta akı
Başka bir halk inanışı ise, pişmemiş yumurta akının yanığa iyi geldiğidir. Oysa yumurta akları bakteriyel enfeksiyon riski taşır ve yanıklara yerleştirilmemelidir. Yumurtalar ayrıca alerjik reaksiyona neden olabilir.
4. Diş macunu
Yanıklara asla diş macunu uygulamayın. Diş macunu yanmayı tahriş edebilir ve enfeksiyon için daha uygun bir ortam oluşturabilir. Ayrıca steril değildir.
5. Buz
Buz ve çok soğuk su yanık alanınızı daha fazla tahriş edebilir. Buz, yanlış kullanılırsa soğuk yanığına bile neden olabilir. Yanık nedeniyle ne zaman doktora başvurulmalıdır? Yüz, ayaklar, eller, kalçalar, kasık, vücudun geniş bir alanını kaplayan yanıklarda Derin yanıklarda Cildin kösele gibi görünmesine neden olan yanıklarda Kömürleşmiş veya siyah, kahverengi veya beyaz lekeler bulunan yanıklarda Kimyasallardan veya elektrikten kaynaklanan yanıklarda Solunum güçlüğü veya hava yolunda oluşan yanmada hemen yardım alınmalı ve acil yardım beklerken ilk yardım önlemleri alınmalıdır. Evde tedaviniz sonrasında aşağıdaki durumları deneyimlerseniz doktorunuza danışın: Yaradan sızma, artan ağrı, kızarıklık ve şişlik gibi enfeksiyon belirtileri Büyük veya iki hafta içinde iyileşmeyen yanık veya kabarcık Yeni, açıklanamayan semptomlar Önemli yara izi oluşumu Sağlıklı günler dileriz. medicalpark.com.tr
