Kobalamin olarak da adlandırılan B12 vitamini, içeriğindeki kobalt (Co) elementinden dolayı parlak kırmızı renkte ve kristal yapıdadır. DNA sentezi, alyuvar (kırmızı kan hücresi, RBC, eritrosit) üretimi ve miyelin (sinir kılıfı) sentezi gibi vücut için son derece önemli yapıların üretilmesinde folik asit ile birlikte çalışır. Yalnızca hayvansal gıdalarda bulunan B12 vitamininin emilebilmesi için mide, intrensek faktör salgılar. Bu salgı sayesinde B12 vitamininin ince bağırsaktan emilimi kolaylaşır. Suda çözünen B12 vitamini, aynı türdeki diğer vitaminlerin aksine karaciğer, böbrek ve diğer bazı dokularda depolanabilse de vücut tarafından sentezlenemez. Farklı bir deyişle, vücut için son derece önemli olan B12 vitamini doğal olarak yalnızca gıda yoluyla alınabilir. Dengesiz ve sağlıksız beslenmeye bağlı olarak görülen B12 vitamin eksikliği durumunda sinir hücrelerinin fonksiyonları bozulur. Bu da his kaybı, ağrı, yanma hissi ve karıncalanma gibi nörolojik semptomlara yol açar. Bilişsel fonksiyonların yavaşlaması ile de karakterize olan B12 eksikliği, yaşlı kişiler arasında daha yaygın olarak görülür. Bu yaş grubunda depresyonun temel nedenlerinden biri olan B12 eksikliği daha pek çok semptoma yol açabilir. B12 eksikliği belirtileri konusuna geçmeden önce B12 vitaminin ne olduğunu iyi anlamak gerekir.
B12 Vitamini Nedir?
Kobalamin ya da yaygın olarak bilinen adıyla B12 vitamini, vücut tarafından üretilemeyen ancak vücudun ihtiyaç duyduğu suda çözünebilen bir vitamin türüdür. Suda çözülebilir olması sayesinde kan dolaşımında kolayca ilerleyebilir. Doğal olarak yalnızca hayvansal gıdalar aracılığıyla alınabilen B12 vitamini, kırmızı kan hücreleri ve DNA üretiminin yanı sıra sinir sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışmasında da etkin bir rol oynar. B12 vitamini diğer B grubu vitaminlerden farklı olarak kobalt elementini içeren tek vitamin türü olmasıyla öne çıkar. B12 vitamini vücut için bir diğer önemli vitamin olan B9 ya da farklı bir deyişle folik asidin emilimini kolaylaştırarak, enerjinin sentezlenerek serbest kalmasını sağlar. Her saniye üretimine devam edilen kırmızı kan hücreleri B12 vitamini olmadan sağlıklı bir şekilde çoğalamaz ve üretimi azalır. Buna bağlı olarak anemi gibi farklı sağlık problemleri oluşabilir. B12 vitamini, vücut tarafından sentezlenemese de karaciğer ve böbreklerde dört yıla kadar depolanabilir. Depolandıktan sonra alınan ihtiyaç fazlası B12 vitamini ise idrar yoluyla vücut dışına atılır.
B12 Vitamini Ne İşe Yarar, Faydaları Nelerdir?
B12 Vitamini, kırmızı kan hücreleri olarak bilinen eritrositlerin kemik iliği tarafından üretilmesinde folik asitle birlikte önemli bir rol oynar. Farklı bir deyişle hücre üretiminin devamını sağlayarak yaşlanmayı geciktirir ve anemi olarak tanımlanan kansızlığı önler. Karbonhidratı glikoza dönüştürür, yağ miktarını azaltır, protein sentezini sağlar ve enerji üretimini destekler. Tansiyonun dengelenmesi, osteoporozun (kemik erimesi) önlenmesi, sarı nokta göz hastalığının riskinin azaltılması ve kolesterolün düşürülmesinde etkili olduğu düşünülür. B12 vitamini aynı zamanda bağışıklık sisteminin güçlenmesinde de etkilidir. Sinir sistemi için son derece önemli olan miyelin üretiminde rol oynayarak sinirlerin tahrip olmasını önler ve merkezi sinir sistemini güçlendirir. Dolayısıyla sinir sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışmasında da etkilidir. Bilişsel fonksiyonlar ve özellikle hafıza üzerinde son derece etkindir. Öğrenmeyi kolaylaştırır, unutkanlığı önler, Alzheimer ve demans hastalıklarının oluşumunu geciktirebilir. Depresyonu önleme konusunda etkilidir. Ayrıca B12 vitaminin doğurganlık üzerinde de pozitif rol oynadığı bilinir. B12 vitaminini faydaları arasında, hücrelerin yapı taşı olan DNA sentezi de bulunur. Kalp ve damar hastalıklarının yanı sıra meme, prostat, kolon ve akciğer kanseri gibi ciddi sağlık problemlerinin oluşumunu engelleyebilir.
B12 Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?
Vücut tarafından sentezlenemeyen B12 vitamini, doğal yollardan ancak besinler yoluyla alınabilir. B12 içeren yiyecekler şu şekilde sıralanabilir: Kırmızı Et Karaciğer (104 mcg*/100 gr), dalak ve böbrek (63 mcg/100 gr), gibi sakatatların yanı sıra diğer kırmızı et türleri de B12 vitamini bakımından en zengin besinlerdir. Balık Alabalık (5 mcg/100 gr), levrek(1 mcg/100 gr) ve somon (14 mcg/100 gr) balıkları B12 vitamini bulundurur. Yumurta Tavuk yumurtasının 100 gramında 2 mcg B12 vitamini bulunur. Peynir Bazı peynir türleri de 1.8 mcg/100 gr kadar B12 vitamini içerir. Tüm bunların haricinde tavuk, süt ve yoğurt gibi hayvansal gıdalarda B12 vitamini bulunur. B12 içeren besinler arasında mayalı soya ürünleri de bulunur. Bu ürünlerin uzun süre ile ya da çok fazla pişirilmesi B12 vitamininin azalmasına yol açabilir.
- mikrogram.
B12 Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
B12 bakımından fakir beslenenler ve özellikle vegan diyeti uygulayan kişilerde B12 vitamini eksikliği yaygın olarak görülür. B12 vitamini, suda çözünen diğer vitamin türlerinin aksine, karaciğer, böbrek ve diğer bazı dokularda depolanabilir. Bu yüzden dengeli beslenme düzeninin bozulmasının ardından kişide dört yıla kadar B12 vitamin eksikliği görülmeyebilir. Farklı bir deyişle B12 vitamin eksikliğine bağlı olarak görülen semptomlar 5 ila 6 yıl süreyle ortaya çıkmayabilir. B12 vitamini eksikliğinde yaygın olarak görülen belirti, pernisiyoz anemi olmakla birlikte birincil olarak sinir dokusu ve beyin etkilenmesi de görülebilir. B12 eksikliğinde yaygın olarak görülen belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
- Anemi
- El, kol, ayak ve bacaklarda karıncalanma, uyuşma ve yanma hissi
- Bacaklarda kasılma
- Zihinsel fonksiyonlarda zayıflama
- Fiziksel ve zihinsel yorgunluk
- Depresyon
- Dilde şişkinlik, kızarıklık ve yanma hissi
- İshal
- Ağrı ve hassasiyet
- Cildin sararması
- Kulak çınlaması
- Çarpıntı
- Metabolizmanın yavaşlaması
B12 Eksikliği Nelere Yol Açar?
Vücutta yeterli miktarda B12 vitamini bulunmaması durumunda alyuvar üretimi bozulur ve vücut eritrosit üretemez. Buna bağlı olarak pernisiyoz anemi (kişinin kanında normalden daha az miktarda alyuvar olması) görülebilir. Kemik iliğinde üretilen alyuvarlar normal şekilde bölünemez ve normalden daha büyük hâle gelir. Bu da kan hücrelerinin kemik iliğinden kana geçmesini engeller. Bu da kişinin hâlsiz ve yorgun hissetmesine yol açar. Şiddetli vakalarda hafıza kaybı, sinir hasarlanması oluşabilir. Beyin, kalp ve diğer organlar hasarlanabilir. B12 eksikliğine bağlı olarak oluşan anemi, gebelik için de önemli bir risktir. Düşük, erken doğum ve ölü doğum görülebilir. Ayrıca yeni doğanlarda sık hastalanma, dikkat dağınıklığı, algılama ve öğrenme fonksiyonlarında azalma görülebilir. B12 eksikliğine bağlı olarak sinir hücrelerinin fonksiyonları da bozulur. Bu durumda kişi, hissizlik, karıncalanma ve ağrı gibi şikayetlerden yakınır. Zihinsel fonksiyonlar bozularak, öğrenme güçlüğü, konsantrasyon bozukluğu ve unutkanlık oluşabilir. Alzheimer ve demans gibi nörolojik hastalıkların nedeni ve/veya sonucu olabilir. B12 vitamin eksikliği, depresyonun da temel nedenleri arasında görülür. 65 yaş ve üzeri kişilerde B12 vitamin eksikliği yaygın olarak görülür. Nörolojik ve zihinsel problemlere yol açan bu duruma erkenden tanı koyulması hâlinde kolayca tedavi edilebilir.
B12 Vitamini Ne Kadar Olmalı?
B12 vitaminin 800 pg/ml düzeyinin üzerinde olması B12 fazlalığı olarak değerlendirilir. Ancak B12 vitamin depolarının tamamen dolması bir sağlık problemine yol açmaz. Farklı bir deyişle vücut kapasitesinin üzerinde alınan B12 vitamini, idrar yoluyla vücuttan atılabilir. B12 vitaminin günlük olarak alınması gereken dozu, yaş gruplarına göre mikrogram (mcg) cinsinden şu şekildedir:
- 0-6 Ay: 0.3 mcg.
- 6-12 Ay: 0.5 mcg.
- 1-3 Yaş: 0.7 mcg.
- 4-6 Yaş: 1 mcg.
- 7-10 Yaş: 1.4 mcg.
- 11 Yaş ve üzeri: 2 mcg.
- Gebeler: 2.2 mcg.
- Emziren anneler: 2.1 mcg.
B12 faydaları açısından son derece geniş bir yelpazede yer alır. Homosistein ve enerji metabolizmasının yanı sıra immün fonksiyonların düzenlenmesinde ve sinir sisteminin sağlıklı işleyişi üzerinde pek çok faydası bulunur. Laboratuvar testiyle kolayca ölçülebilen B12 vitamin düzeyinin referans değerden düşük olması durumunda hekim, diyetin düzenlenmesi için öneride bulunur ve B12 vitamini reçete edebilir. anadolusaglik.org
