Suda boğulmalarda eğitimsiz kişiler tarafından yapılan kalp masajları, yılan ve böcek sokmalarında yarayı emmek ve sara nöbeti geçiren hastaya soğan koklatmak… İlk yardımda doğru bilinen yanlışlar, kişinin canını kurtarmıyor tam aksi hayati tehlikeyi artırıyor. Memorial Hastanesi Acil Servis Sorumlusu Uz. Dr. Gökhan Ferahcan , ilk yardımda doğru bilinen yanlışlar nedeniyle pek çok insanın, başına gelen kazanın etkisinin dışında, daha fazla zarar görebileceğine dikkat çekerek “İlk yardım anında acil müdahale” hakkında bilgi verdi.
İlk Yardım Yapacak Kişinin Paniğe Kapılması
Stres altındaki bir kişinin karşıdakine yardım edebilmesi çok zordur. Kişinin paniklemeden, sakin bir şekilde bildiği şeyi uygulamaya koyması gerekmektedir.
Bayılma; kısa süreli bilinç kayıplarıdır!
Nedeni kan basıncının düşmesi, açlık, havasız kalma, aşırı sevinç ya da aşırı üzüntü gibi duygusal durumdaki ani değişiklikler olabilir. Bayılma durumlarında önce hastanın nabız ve solunum kontrolünün yapılması gerekir. Hastanın nabzı ve solunumu düzenli ise sırt üstü yatırılarak ayakları biraz yükseltilir ve hareket etmemesi sağlanır. Üzerindeki sıkı kıyafetler gevşetilir, kapalı ve kalabalık bir ortamdaysa sakin ve açık bir alana alınır. Kişi 5 dakika içinde kendine gelmediyse sağlık ekiplerini çağırmak ya da dikkatlice hastaneye götürmek en doğrusudur.
Sara nöbeti geçiren hastaya soğan koklatmanın hiçbir faydası yok!
Epilepsi hastaları bayıldığında, kendine zarar vermesini engellemek gerekir. Epilepsi nöbetindeki hastaya soğan koklatmak ya da bayılan birine kolonya koklatmaya çalışmanın asıl amacı hastaya dışarıdan bir uyaran vermek olarak düşünülebilir, ama bu gibi uyaranlar epilepsi krizinin geçmesine yardımcı olmamaktadır. Hatta kolonyalı mendili ağzına kapatmak gibi hareketler hastanın nefes almasını engelleyebilir. Hastane şartları dışında kişi nöbet geçirmekteyse, en önemli tavsiye, kasılmalarından dolayı kendine o anda zarar verecek pozisyonlardan kurtarmak, varsa etraftaki tehlikeli cisimleri uzaklaştırmak ve hastayı kendi haline bırakmaktır. Başının çarpmamasına engel olarak, dilini ısırmasını önlemek için dişlerinin arasına bir mendil ya da kravat konabilir. Çoğu nöbet genellikle 1-2 dk içinde kendi kendine durur, bunu beklemek ve sağlık ekiplerini çağırmak gerekir.
Kırık ucu açıktaysa steril bir bezle yaranın üstünü kapamak önemli!
Kırık durumlarında en önemli şey o bölgeyi hareket ettirmemektir. Kemiklerde şekil bozukluğu yoksa, bir yaralanmanın burkulma mı, kırık mı olduğunu anlamak güçtür. İkisinde de aynı yöntemlere başvurulabilir. Kemik ucunun dışarıda olduğu açık bir kırıksa steril bir bez yardımı ile yaranın üzerini kapatmak ve mümkün olan en az hareket ile en yakın sağlık kuruluşuna baş vurmak gerekir.
Zehirli böcek ya da yılan sokmalarında, yarayı emmek büyük bir yanlış!
Genelde yaz aylarında rastladığımız bu durumda, yılanın veya böceğin zehirli olup olmadığını anlamak güçtür. Yılan ya da zehirli akreplerin cinsini anca konunun uzmanları bilirler. Bu şekildeki yaralanmaları ciddiye almak gerekir. Böyle durumlarda ısırılan bölgeyi yıkamak, varsa alkol veya batticon gibi antiseptiklerle silmek ve kanın geri dönüşümünü engelleyecek uygulamalar yapmak önemlidir. Yani bir bezle yaralı bölgeyi, üst kısmından sıkarak bağlamak ve en kısa zamanda bir sağlık kuruluşlarına başvurmak gerekir. Yaralı bölgeyi kesmek ya da emmek son derece yanlış ve müdahale eden kişinin hayatını tehdit edebilecek uygulamalardır. Ancak başka bir yöntemle, olay yerinde vakum oluşturularak ısırılan bölgedeki zehri emme imkanı varsa, faydalı olacaktır.
Bilinçsiz kalp masajı hayati tehlike nedeni!
Boğulma, suda ya da yoğun duman sebebiyle gerçekleşir. Suda boğulmada solunum yollarına su kaçtığı için burada refleks olarak spazm olur ve vücut kendi kendine solunum yolunu kapatır. Kişi sudan çıkarıldığı anda hayati fonksiyonlarının kontrolü yapılır. Nabız, kalp atışları ve solunum kontrol edilir. Bu bulgularda sorun varsa solunum ve kalp masajı yapılır. Ancak bunları muhakkak ilk yardımı eğitimi almış bir kişinin yapması zorunludur. Yanlış yapılan kalp masajı hayat kurtarmak istenirken, kişinin hayatını tehlikeye atabilir. Duman boğulmalarında ise kişiyi ilk önce açık havaya çıkarmak gerekir. Kendi solunumu yoksa ağızdan ağza suni solunum yapılabilir.
Özellikle anne-babalar “heimlich manevrası”nı bilmeli!
Yabancı cisim tıkanmaları, genellikle bir şey yerken veya içerken gülme ya da ani hareket etme sonucu çıkabileceği gibi, sıklıkla çocukların oyun oynarken cisimleri ağız ve burunlarına sokmaları sonucu da görülmektedir. Kişi konuşamıyor, öksüremiyor, iki eliyle boğazını kavramış ve panik halinde ise, aşırı zorlanarak nefes almaya çalışıyorsa hemen müdahale edilmelidir. Eğer kişide şiddetli soluk yolu tıkanması bulguları varsa bir elle kişi göğsünden desteklenir, mümkün olduğunca öne eğilmesi sağlanır. Diğer elin topuk kısmıyla kürek kemiklerinin arasında 5 kez sert şekilde vurun. Eğer sırttan vurulan darbelerle yabancı cisim çıkmadıysa karından itme işlemi (Heimlich manevrası) uygulanır. Özellikle anne-babalar bu manevranın nasıl uygulandığı ile ilgili eğitim almalıdırlar.
