'Uykucu' değil, narkolepsi olabilirsiniz!

Kimi kişiler gündüz aşırı uyku halinden hiçbir şey yapamayacak hale geliyor. ‘Uykucu’ olarak anılan bu kişilerdeki aşırı uyku hali aslında bir hastalığın habercisi olabiliyor.

Narkolepsi nedir?

Gece yeterince uyumuş ve sabah dinlenmiş olsanız da gün içinde uykunuz mu geliyor? Kimi kişiler gündüz aşırı uyku halinden hiçbir şey yapamayacak hale geliyor. ‘Uykucu’ olarak anılan bu kişilerdeki aşırı uyku hali aslında bir hastalığın habercisi olabiliyor. Uyku süresi kişiden kişiye göre değişmekle birlikte, bir insanın günlük uyku ihtiyacı 6-8 saattir. Bu durum bazı hastalıkların ve bazen de narkolepsinin önemli bir belirtisi olabiliyor. Toplum içinde görülme sıklığı 2 binde bir olan narkolepsi, hemen her dönemde ortaya çıksa da özellikle 35-45 yaş arasındaki kişileri daha çok etkisi altına alıyor. Uyku apnesi ya da huzursuz bacak sendromu da aynı şekilde gündüz uyku ihtiyacına yol açıyor. Ancak narkolepsinin çok ayırıcı bir özelliği var: Bu iki hastalıktan muzdarip kişiler, gece iyi uyuyamadıkları için sabah da yorgun kalkıyor. Bu da gün içerisinde uyku ihtiyacı doğuruyor. Oysa narkolepside kişi sabah yataktan uykusunu almış kalktığı halde gündüz uyuma isteği hissediyor. ‘Aşırı uyku’ deyip geçiştirilen bu durumun dikkate alınması gerekiyor. İlk olarak 1980’lerde tanı konmaya başlayan narkolepside uyku atağı aniden geliyor. Nedeni tam olarak bilinmese de genetik yatkınlığın etkisi olduğu biliniyor.

Bu atağa dikkat!

Narkolepsinin ilk belirtisi aşırı uyku hali olsa da tanı koymayı kolaylaştıran başka işaretleri de var. Bunlardan biri de ani kas gevşemesi olarak tanımlanan katapleksi. Kişinin güldüğü, ani mutluluk, heyecan ya da şaşkınlık yaşadığı durumlarda ortaya çıkan katapleksi tüm kasların gevşemesine ve kişinin yere yıkılmasına yol açıyor. Bu durum epilepsiden çok farklı. Kişinin bilinci açık oluyor ve solunum ya da göz kasları bundan etkilenmiyor. Katapleksi atakları birkaç dakika sürebiliyor. Narkolepsi hastalığı olanların yüzde 20-50’sinde katapleksi görülüyor. Her narkolepsi vakasında katapleksi ortaya çıkmadığı için kimi zaman hastalığın tanısı gecikiyor.

Karabasan narkolepsi belirtisi

Halk arasında ‘karabasan olarak tanımlanan ve uykuya dalarken veya uyanmadan hemen önce görsel halüsinasyon olarak kendini gösteren durum da narkolepsinin belirtilerinden biri. Uyku düzeni, non-REM (göz hareketinin olmadığı uyku evresi) ve REM (göz hareketinin olduğu, rüya görülen uyku evresi) şeklinde birbirini takip eden süreçlerden oluşuyor. Narkolepsi olanlar uykuya doğrudan REM ile başlıyor. Bu kişiler tüm uyku süresi boyunca daha fazla REM yaşadıkları için bazen sık sık rüyalar görebiliyor. Bazen de ‘uyku felci’ denilen durum ile karşılaşılıyor. Bu durumda kişi uyanma sırasında kısa süreli ‘felç’ yaşayabiliyor ve bazen serçe parmağını bile hareket ettiremiyor.

Narkolepsi nasıl anlaşılır?

Narkolepsi hastalığının kesin tanısı çoklu uyku latanst testi ile konuluyor. Bunun için kişi uyku laboratuvarında bir gece geçiriyor. Vücuduna yapıştırılan sensörler sayesinde uyku süreci değerlendiriliyor. Böylece uyku apnesi ya da uykuda periyodik bacak hareketleri gibi sorunların olup olmadığı ortaya çıkıyor. Ertesi gün de kişi gün içerisinde ikişer saat arayla beş kez, 20’şer dakika süreyle uyumaya bırakılıyor. Uykuya dalma süresi ve uyku evrelerinin incelendiği çoklu uyku latans testi ile kişinin uykuya REM dönemi ile başladığının belirlenmesi halinde narkolepsi tanısı konuyor.

Narkolepsi tedavisini ertelemeyin

Narkolepsi tedavi edilmezse kişinin yaşam kalitesini çok olumsuz etkileyebiliyor. Kişilerin uygun olmayan yerlerde aniden uyuyakalmaları sosyal sorunlara yol açabiliyor. Özellikle katapleksi durumları yaralanmaya yol açabiliyor. Bu kişilere rahatsızlığı ortadan kaldıracak ve gündüz aşırı uykusuna yönelik ilaç tedavisi uygulanıyor. Uyku saatlerine özen gösterilmesi, geç saatlere kadar uyanık kalınmaması ve alkol tüketilmemesi de dikkat edilmesi gerekenler arasında. Okul çağındaki ve ergenlik dönemindeki çocukların ders başarısını olumsuz etkileyebiliyor. Narkolepsi durumunda öğretmenlerin bilgilendirilmesi gerekiyor. Narkolepsi tedavi edilmezse kişinin yaşam kalitesi düşüyor. Bu nedenle tanı ve tedavi konusunda hassas olunmalı.