Çocukluk çağının sık görülen hastalığı havaleler pek çok ailede paniğe neden oluyor. Bu noktada, hastalığı yakından tanımak kadar bilinçli ve özel bir yaklaşım büyük önem taşıyor... Çocuğunuz sık ateşleniyor ya da bir noktaya bakıp dalıyor mu? Şuur kaybı yaşayıp, istemsiz hareketlerde bulunuyor mu? Anne-baba olarak havaleleri ne kadar biliyor ve önemsiyorsunuz? Alınması gereken önlemlerden haberdar mısınız? Bu sorulara cevabınız her ne olursa olsun bir anne-baba olarak havaleleri yakından tanımanız gerektiği ortada. Çünkü istatistiklere baktığımızda havaleler çocukluk çağının sık görülen önemli bir hastalığı olarak karşımıza çıkıyor.

Beyindeki anormal elektrik akımları

Havale (konvülsiyon); çeşitli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkan, birdenbire başlayan, şuur kaybı, nefes almada güçlük, kasılma ve çarpılmalarla seyreden bir durum. Havale sebepleri yaşa göre değişiklikler gösterir. Hayatın ilk iki senesinde havale görülmesi diğer yaşlara göre daha fazla olur. Bu hastaların takip ve tedavileri ise özel bir uzmanlık alanı olan pediatrik nöroloji tarafından yapılır. Havale, beyindeki anormal elektrik akımlarına bağlı olarak vücutta oluşan istemsiz hareketlerdir. Havale geçiren bir hastada gözlenebilir bulgular; havale geçirme tipine bağlı olarak değişmekle birlikte, yere yığılma, gözlerin yukarı kayması, ağızdan köpük gelmesi, vücudun sertleşmesi ve bunu takip eden ani istemsiz kasılmalardır. En ciddi havale tiplerinde solunum güçlüğü ve dudaklarda morarma bu tabloya eşlik edebilir.

Altta yatan gerçek sebep

Yenidoğan havalelerinin yenidoğan döneminde doğum travmasına, zor doğumla doğmaya veya doğumda oksijensiz kalmaya, prematüre bebeklerde beyin kanaması veya beyinde büyümeye (hidrosefali) bağlı olarak gelişebilir. 5 ay ve 5 yaş arasındaki çocuklarda ise havale, herhangi bir sebeple ortaya çıkan ateşli durumlarda gözlenebilir. Bazen de vücutta kalsiyum, kan şekeri gibi bazı maddelerin düşüklüğü de havale sebebi olabilir.

Önce tetkik, sonra tedavi

Peki havale geçiren bir çocuğa ne yapılır? Hasta havale geçirerek hastaneye getirilmişse havalenin sebebi araştırılır. Ateşsiz havale geçiren çocuklara öncelikle metabolik bir hastalık açısından kalsiyum, kan şekeri, kan sayımı, böbrek ve karaciğer testleri gibi testler yapılır. Eğer bunlar normalse EEG ve gerekirse beyin tomografisi veya MR’ı çekilir. İlk kez ateşli havale geçiriyorsa yine kan sayımları yapılabilir, fakat ateş odağı belli ise bu tetkikler yapılmayabilir. Tekrarlayan ateşli havalelerde, eğer ailede varsa, çok uzun süreli olmuşsa, vücudun tek tarafındaysa ve kas güçsüzlüğü veya felç yapmışsa o zaman ayrıntılı tetkikler yapılıp tedaviye geçilir.

Tedavide pediatrik nöroloji

Tedavinin amacı havalenin tekrarlamasını önlemektir. Bu nedenle yapılan tetkikler sonrasında konulan havale tipine uygun ilaçlar verilir. Belirli aralıklarla yapılan kontrollerle ilacın dozu, sayısı ve süresi belirlenir. Bu hastaların takip ve tedavisinin özel bir uzmanlık alanı olan pediatrik nöroloji tarafından yapılması gerekir. Eğer hastalar takipten çıkar, ilaçlarını düzenli kullanmaz ya da aksatırlarsa havaleler tekrar başlayabilir ve ilaçlara dirençli havale şekline dönüşebilir. Bu durum ise maalesef tedavi süresinin uzamasına yol açar.

ÖNEMLİ BİLGİLER

• Havale geçirme esnasında çocuğa nasıl yardımcı olunabilir? Çocuk havale geçirirken genellikle bilincini kaybeder, yere düşer. Bu nedenle etrafa çarpıp zarar görmemesi için çocuk açık bir alana alınmalı, başın kalçalardan aşağıda olması için kalçalarının altına yastık konulmalı, ağızda yiyecek varsa temizlenmelidir. Solunumu durmuşsa suni solunum yapılmalıdır.
• Hangi havalelerden sonra sara hastalığı ortaya çıkabilir? Ateşsiz havaleler, çok fazla tekrarlayan ateşli havaleler ve menenjit sonrasında sara (epilepsi) hastalığı ortaya çıkabilir.
• Kasılma havale geçiren her hastada gözlenebilir mi, kasılmalar olmaksızın havale geçirilebilir mi? Kasılma olmaksızın ‘dalma’ şeklinde havaleler olabilir. Çocuk oynarken veya televizyon izlerken tek bir noktaya bakabilir, etraftan gelen uyarılara cevap vermeyebilir. Havalesi bitince hiç bir şey olmamış gibi oyununa devam edebilir.