Varis, toplardamarların duvarlarının zayıflamasına bağlı olarak bu duvarların kalıcı biçimde genişlemesidir. En sık bacaklarda görülür. Erişkinlerde yüzde 15 oranında bulunur. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. Toplardamarların genişlemesi varis olarak adlandırılır. Varis terimi sıklıkla bacaklardaki varisleri belirtmek için kullanılırsa da, vücudun öteki bölgelerinde de görülebilir. Bizim bahsedeceğimiz, bacaklardaki varislerdir.
Bacak varisleri
Bacak varisleri, yüzeysel toplardamarlarda ortaya çıkar. Bacak toplardamarlarındaki kan dolaşımında yavaşlamaya neden olur. Buna bağlı olarak damar içinde basınç artışı görülür.
Hastalığı belirleyen etkenler
Varis’in nedenini tahmin etmek pek güç değildir. Toplardamarlar bacaklardaki kirli kanı yukarıya yani kalbe taşıyan damarlardır. Bu geri dönüşü zorlayan zamanlarda ya da bacaklara fazla yük bindiği durumlarda söz konusu geri dönüş fonksiyonu aksamakta, damarlar genişlemeye başlamaktadır. Özellikle toplardamarlar içinde bulunan kapakçıklar bozularak, geri dönüşü bulunmayan yani tıbbi tedavisi mümkün olmayan bir süreç başlatmaktadır.
Nedenleri
- Uzun süre ayakta durma (polis, hemşire, öğretmen, tezgahtar vb. meslek gruplarında)
- Hamilelik ya da şişmanlık, ağır yük taşıma
- Irsi faktörler
- Doğumsal damar bozukluluğu
Belirtileri
Varis, gözle görülebilen bir hastalıktır. Hastaların hemen hemen hepsi “damarların kabarmaya başladığı” gibi şikayetler ile doktora başvururlar. Gözle görülebilen bu kabarıklık dışında en önemli belirti, özellikle akşama doğru ya da yürüyüş sonrası başlayan, sıklıkla istirahatle geçen bacak ağrısıdır. Uzun süre ayakta durma, ağır yük taşıma gibi faktörler devam eder ve bir cerraha baş vurmayıp gerekli önlemlerde alınmazsa, kanama, yara (ülser), renk değişikliliği, kaşıntı gibi ileri dönem belirtileri başlar.
Varisli bacağın görünümü
Her şeyden önce hasta ayakta dururken varisin neden olduğu genişlemeler daha belirgin görüldüğünden bu pozisyonda muayene edilmelidir. Varisler büklümlü ipler gibi görünür, üzerlerine basıldığında kolaylıkla çöker, ağrısızdır. Üzerlerindeki deride değişme yoksa mavimtırak renklidir. Yüzeysel toplardamar dolaşımının başlıca iki toplardamarı, küçük ve büyük bacak toplardamarı ile bunların yan dalları boyunca kabarıklık izlenir. Varis, çoğu kez olduğu gibi, büyük bacak toplardamarındaysa, şişkinlikler bacağın iç yüzünde, dizde ve kalçada; küçük bacak toplardamarındaysa şişlik bacağın arka yüzündedir.
Teşhis
Belirtilerin görüldüğü durumlarda mutlaka bir Genel Cerrahi uzmanına başvurmak gereklidir. Basit bir muayene ile teşhis konulur. Tedavinin düzenlenmesi açısından mutlaka “venöz doppler ultrasonografi” ya da “venografi” yapılmalıdır.
Tedavi
Hastanın şikayet ve istekleri ayrıca hastalığın derecesine göre 3 değişik tedavi aşaması vardır: Basınçlı çorap ya da elastik bandaj uygulanması, skleroterapi (yapıştırma seansları) ve ameliyat. Aslında oluşan varisi geçirici tedavi şekli yani mutlak tedavi ameliyattır. Çorap uygulaması ve medikal tedavi ancak hastalığın ilerlemesini engelleyebilir. Skleroterapi (yani damar içine yapıştırıcı madde enfeksiyonu) sıklıkla başlangıç dönemlerinde basit kılcal varislerde ya da ameliyat sonrası tedaviyi tamamlamak için uygulanır.
Cerrahi girişim
Ameliyat, varisin tek tedavi metodudur. Belden iğne ile uyuşturularak (spinal anestezi) ya da genel anestezi altında yapılabilir. Ameliyat öncesi mutlaka ‘venöz doppler ultrasonografi’ ile çıkarılarak damarların yerini tutacak yani görevini üstlenecek diğer damarların sağlam olup olmadığı saptanmalıdır. Toplam ameliyat süresi 1-3 saat arasında değişmekte olup, hastalar 1 gün hastanede yatmakta sonra taburcu edilmektedir.
Tedavi geciktirildiğinde
Uygun şartlarda ve gerekli tetkikler sonucu yapılan ameliyatın başarı oranı çok yüksektir. İleri döneme gelmiş varislerde cerrahi tedavi imkanı ortadan kalkmakta ve hayat boyu bu sevimsiz hastalıkla başbaşa yaşamak zorunda kalınmaktadır. Bu yüzden erken teşhisin ve ilerlemesini önlemek tedavinin başlatılmasının önemi büyüktür. Belirgin ve ilerlemiş hale gelmiş varislerin ise ameliyat ile temizlenmesi en akılcı çözüm olacaktır. Yoksa ameliyat bile artık çare olamayacaktır.
BİLMEK İSTEDİKLERİNİZ
Varisli toplardamarlar kaslarda kramplara yol açar mı?
Varisleri olan kişilerde sıklıkla dokulardaki şişmeye bağlı olarak kaslarda kramplar görülebilir; bunlar özellikle toplardamar yetersizliğinin de olduğu durumlarda gözlenir. Bu kramplar esnek bandaj uygulanarak ya da her fırsatta bacakları yükseğe kaldırıp, dinlendirerek hafifletilebilir. Sıklıkla kişinin bacaklarında bir yorgunluk vardır; kişi bacaklarının konumunu sürekli değiştirmek ister.
Şişmanlık ve yaşlılık varisli toplardamarların durumunu daha da ağırlaştırır mı?
Şişmanlık bacaklara daha fazla yük bindirdiğinden varislerin oluşumunu ve var olan varislerin daha da kötüleşmesini kolaylaştırır. Varisi olan şişman kişilerin yapması gereken ilk iş fazla kilolarından kurtulmaktır. Böylece bacak toplardamarlarına ve damarlardaki kapakçıklara binen yük hafifler. Yaşlılıkta da varis oluşumu ya da var olan varislerin daha da kötüleşmesi kolaylaşır.
