Kaymanın kendiliğinden düzeleceği ümidi ile beklemek yanlıştır Birçok anne-babanın merak ettiği ‘acaba çocuğumun gözü kayıyor mu’ sorusunu ve bu sorunun ardında yatan birçok ayrıntı... Şaşılık tedavisinde erken teşhis ve tedavi önemlidir. Tedavide geç kalınması sonucu ve başarıyı etkilemekte, belli yaştan sonra ise başarı şansını azaltmakta, hatta imkansız hale getirmektedir. Bu nedenle, şaşılık konusunda anne-baba-hekim üçgenine büyük görevler düşmektedir. Çocuklarda ailenin dikkatini çeken normalin dışında bir bulgu, belirti tespit edildiğinde ihmal edilmemeli, ‘çocuktur sonra düzelir’ gibi oyalayıcı bir düşünceye kapılmamalıdır. Kaymanın kendiliğinden düzeleceği ümidi ile beklemek çok yanlıştır.
Şaşılık nedir?
İki gözün, uzaktaki bir cisme baktıklarında, optik eksenlerinin paralelliklerinin bozulmasına şaşılık denir. Yapılan araştırmalarda toplumun yüzde 2’sinde belirgin (monifest) olan şaşılığa rastlanmıştır. Yüzde 4‘ünde ise gösterilemeyen (demonstre edilmeyen) üç boyutlu görme kusurları bulunmaktadır. Tembellik (ampliopi) ekseriyetle geri dönüşümlüdür. Ancak zamanında teşhis ve tedavi edilmediği takdirde ilerleyen yaşlarda tedavisi mümkün olmamaktadır. Şaşılık bir tembellik sebebi olup, bu yönüyle de ayrı bir önem arz eden hastalıktır. Şaşılığın, yatay kaymalar (içe-dışa) ve dikey kaymalar (yukarı-aşağı) olmak üzere çeşitli şekilleri vardır. Göz kayması (şaşılık) her yaşta görülebileceği gibi, çocukluk yaşlarında da görülebilmekte, bu yaşta görülen şaşılıklarda anne-babalara büyük görevler düşmektedir.
Şaşılık nedenleri
Şaşılığın birlikte olduğu hastalıklar ve durumlar şunlardır: Gebelik esnasında olan problemler (prematüre doğum, rahim içi enfeksiyonlar), doğum travması (forseps, vakum), ailede kayma hikayesi, doğumsal anomaliler, zihinsel gerilik, kromozom hastalıkları, düşük sağlık seviyesi ve göz hastalıkları. Ekseri vakalarda şaşılık nörolojik ve göz hastalıklarıyla birlikte olmayabilir. Bazı durumlarda da tembellik yaparak kaymaya neden olurlar. Kaymaya sebep olan hastalıklar; yüksek kırma kusurları, kapak düşüklüğü, gözün gelişim bozukluğu ve göz içi hastalıklardır.
Küçük çocuklarda görmenin test edilmesi
Toplumda bu kadar sık görülen şaşılık için anne ve babaya büyük görev düştüğünü söylemiştik. Çocuklardaki göz kaymalarında anne-babalar nelerden şüphelenmelidirler:
- Çocuktaki bakış pozisyonunda gözlerdeki asimetrizm.
- Çevreden insanların bu durumu belirtmeleri.
- Çocukta anormal baş pozisyonu, çocuğun başını yana eğmesi, dik tutamaması.
- Çocuğun görmesinde problem varsa, özellikle televizyona yakından bakıyorsa hem kırma kusurları açısından hem de şaşılık açısından şüphelenilebilir.
Şüphelenme dışında esas olarak çocuk normal şartlarda doğduğunda, 1 yaşında, 3 yaşında göz doktorlarıyla görüştürülmelidir.
Şaşılıkta tedavi yöntemleri
Şaşılıkta tedavi yapılabilmesi için, öncelikle doğru teşhis önemlidir. Bu da anne-baba-hekim üçgeninden geçmektedir. Erken teşhis ve tedavi şaşılık tedavisinde başarı şansını artırır zira ilerleyen yaşlarda tedavi şansı azalmaktadır. Şaşılık tedavisinde amaç;
- Kaymanın düzeltilmesi
- Tembelliğin düzeltilmesi
- Binoküler görmenin (iki gözle üç boyutlu görme) düzeltilmesidir.
Kaymanın düzeltilmesi
Kaymanın düzeltilmesi optik veya cerrahi tedavi ile olur.
Optik tedavi:
UK/U oranının normal olduğu akomodatif şaşılıklarda en geçerli tedavi yöntemi gözlüktür. Şaşılığın başladığı yaştan itibaren çocuğa sürekli gözlük taktırılır. UK/U oranının yüksek olduğu olgularda bifokal (uzağa ayrı, yakına ayrı dioptrili) gözlük verilir.
Cerrahi tedavi:
Çoğunlukla akomodatif olmayan ve kısmi akomodatif şaşılıklarda uygulanır. Bu yöntemle göz dışındaki kasların çekme kuvvetleri azaltılır veya çoğaltılır.
Tembellik (ampliopi) düzeltilmesi:
Çeşitli yöntemler arasında en çok kullanılan kapatma yöntemidir. Sağlam göz kapatılarak tembel gözün çalışması sağlanır. Çocuklarda kapatılan gözün bir süre sonra tembelleşeceği dikkate alınarak, iki yaşına kadar olan çocuklardan kapatma dönüşümlü olarak uygulanır. İki yaşıyla altı yaş arasında görme derecesi saptanabileceğinden sağlam göz sürekli kapatılır ve her hafta görme derecesi ölçülür.
Binoküler görmenin (iki gözle üç boyutlu görme) düzeltilmesi:
Şaşılık tedavisinin en güç aşaması binoküler görmenin düzeltilmesidir. Bunun için kaymanın ve tembelliğin daha önceden tedavi edilmiş olmaları gerekir. Binoküler görme özel alet ve yöntemlerle geliştirilmeye çalışılır.
Sonuç olarak:
Şaşılık tedavisinde erken teşhis ve tedavi önemlidir. Tedavide geç kalınması sonucu ve başarıyı etkilemekte, belli yaştan sonra ise başarı şansı azalmakta hatta imkansız hale gelmektedir. Bu nedenle bu konuda anne-baba-hekim üçgenine büyük görevler düşmektedir. Çocuklarda ailenin dikkatini çeken normalin dışında bir bulgu, belirti tespit edildiğinde ihmal edilmemeli, ‘çocuktur sonra düzelir’ gibi oyalayıcı bir düşünceye sahip olunmamalıdır. Kaymanın kendiliğinden düzeleceği ümidi ile beklemek çok yanlıştır.
