Tıpta dispne olarak tanımlanan nefes darlığı, kişinin yeteri kadar nefes alamaması olarak tanımlanır. Kişinin akciğer kapasitesinin tamamını hava ile dolduramadığını hissettiği zamanlarda; normalde olduğundan farklı olarak, nefes alıp verdiği her anı hisseder. Nefes darlığı; nefesin yetmemesi, hava açlığı çekme, nefes nefese kalma gibi yakınmaların yanı sıra, önceden rahatlıkla çıkılabilen merdivenleri çıkarken soluksuz kalma, düz bir zeminde yürürken diğerleri kadar hızlı olamama, sık sık dinlenme ve soluklanma ihtiyacı hissetme gibi belirtiler ile kendini gösterir. Ayrıca istirahat anında aniden oluşan göğüs sıkışması, derin derin nefes alma ihtiyacı da bu rahatsızlığın belirtileri arasında yer alır. Solunum darlığı şikayetleri sıklıkla sıcak yaz aylarında artış gösterir. Bu durum kalbe binen yükün artmasından kaynaklanabileceği gibi, akciğer hastalıklarından da kaynaklanabilir. Bazı durumlarda ise kişi yeteri kadar nefes alsa bile rahat nefes alamadığını hissedebilir. Psikolojik nedenlerden ötürü de yaşanabilen nefes darlığı şikayetleri, çok yönlü olarak ele alınması gereken bir rahatsızlıktır.

Nefes darlığı nedir?

Nefes açlığı olarak da bilinen nefes darlığı, kişinin günlük aktivitelerini yapmasına engel olan ve yaşam kalitesini düşüren bir rahatsızlıktır. Pek çok farklı sebepten dolayı oluşabilen bu durum, kişinin soluk alıp verişini hissetmesi ve bu eylemi yaparken güçlük hissetmesi ile karakterizedir. Bazı durumlarda akciğere bağlı olarak gelişen nefes darlığı, kalp problemlerine ya da tamamen psikolojik nedenlere bağlı olarak da görülebilir. Bu yüzden nefes darlığı, akciğere bağlı sebepler ve akciğer dışı sebepler olarak iki ayrı statüde değerlendirilir. Ani olarak başlayan nefes darlığı problemlerinin ana kaynağı çoğunlukla kalp ve akciğere bağlı olarak gelişirken, günler içinde yavaş yavaş ortaya çıkan sebepler ise subakut ve kronik nedenler olarak değerlendirilir. Nefes darlığı nedenleri genel olarak bu şekilde sıralanır. Sebebi ne olursa olsun, nefes darlığı yaşayan kişilerin, bu durumu mutlaka önemseyerek, bir an önce hekime başvurması gerekir.

Nefes darlığı belirtileri nelerdir?

Kişinin hayat kalitesinin düşmesine ve günlük yaşantısına engel olan nefes darlığı, ciddiye alınması ve bu duruma sebep olan nedenlerin araştırılması gereken bir rahatsızlıktır. Sıklıkla görülen nefes darlığı belirtileri şu şekilde sıralanır:

• Nefes alıp vermede güçlük
• Hırıltılı solunum
• Yeteri kadar nefes alamama hissi
• Yorgunluk ve sürekli hâlsiz hissetme
• Havasız kalma ya da boğulma hissi
• Göğüs ağrısı
• Kanlı balgam
• Kronik ve aniden başlayan öksürük
• Normalde rahatlıkla yapılan aktivitelerde zorluk çekme
• Nefes alamadığını hissederek gece uykudan uyanma
• Dinlenme sırasında soluk alıp vermede zorluk
• Bilinç bozukluğu
• Kalp çarpıntısı
• Kilo kaybı
• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Ayak bileklerinde ve bacaklarda görülen şişlikler

Nefes darlığı neden olur?

Kişinin nefes alıp vermekte zorlanması ve yeteri kadar nefes alamaması olarak tanımlanan nefes darlığı, akciğere bağlı sebepler ve akciğere bağlı olmayan sebepler olarak iki ayrı başlık altında incelenir. Nefes darlığı sebepleri çoğunlukla, akciğerde var olan patolojiye bağlı olarak görülür. Akciğere bağlı olmayan nefes darlığı neden olur sorusu ise kalp problemlerine ve psikolojik nedenlere bağlı olarak görülebilir şeklinde yanıtlanır. Soluk alıp vermeyi güçleştiren rahatsızlık, kalp, akciğer ve diğer hayati fonksiyonlara sahip dokuların yeterince oksijenlenememesine ve karbondioksidin vücut içinde birikmesine yol açabilir. Akciğer kanseri, obezite, guillain barre sendromu, myastenia gravis, verem, panik atak ve anksiyete bozuklukları da nefes darlığına yol açan nedenler arasında yer alır. Akut ya da farklı bir deyişle aniden ortaya çıkan nefes darlığının nedenleri ise şu şekilde sıralanır:

• Astım
• Kalp krizi
• Kalp yetmezliği
• Tansiyon düşüklüğü
• Solunum yolu tıkanıklıkları ve yabancı cisim varlığı
• Pnömoni olarak tanımlanan zatürre
• Sönmüş akciğer olarak bilinen pnömotoraks
• Akciğer arterlerinde gelişen ani kan pıhtılaşması sonucu görülen pulmoner emboli
• Kan kaybı

Kronik olarak görülen nefes darlığının nedenleri şöyledir:

• Obezite
• İnterstisyel akciğer hastalıkları (romatizmal hastalıklar, toz ve gazlara maruz kalma)
• Tıkayıcı akciğer hastalıkları (sigara kullanımı, KOAH)
• Restriktif akciğer hastalıkları (kalp yetmezliği, anemi)
• Yaşlılık
• Astım

Akciğere bağlı görülen nefes darlığı

Akciğer kapasitesinin düşmesine neden olan astım, akciğere bağlı gelişen nefes darlığı şikayetlerinin başında gelir. Hava yollarında daralmaya sebep olan astım, göğüste daralma hissi ve yeterince nefes alamama şikayetlerine yol açar. Genellikle akciğerlerde hırıltılı ve ıslık sesine benzer bir ses ile karakterizedir. Hava yollarının daralmasına ve dolayısıyla nefes darlığına yol açan diğer etkenler arasında, ağır egzersiz, soğuk algınlığı, grip ve alerji gibi nedenler yer alır. Nefes yollarında yabancı cisim bulunması da nefes darlığı şikayetine neden olur. Özellikle küçük çocuklarda görülen bu durum, aniden soluk alıp vermede güçlük şikayetine yol açar ve acil olarak müdahale edilmesi gerekir. Uzun süre zehirli gaz solumak da benzer şikayetlere yol açar. Özellikle sıcak su ile yapılan temizlik sırasında, deterjandan kaynaklanan kimyasal içerikli buhar, farklı deterjanların karıştırılması sonucu ortaya çıkan gaz, soba ve doğalgaz zehirlenmesi nefes açlığı şikayetlerine yol açabilir. Pnömotoraks olarak tanımlanan akciğerin tamamının ya da bir kısmının sönmesi durumunda ise akciğer bölgesinde yoğun ağrı ile birlikte nefes darlığı görülebilir. Akciğerlerde yer alan kan damarlarında oluşan pıhtılaşma sonucu, kan dolaşımının kısmen ya da tamamen durması olarak bilinen pulmoner emboli; şiddetli göğüs ağrısı, kanlı tükürük, bayılma ve nefes darlığına yol açan bir hastalıktır. Kronik bronşit, sigara kullanımı, KOAH, çevre ve hava kirliliği, sanayi bölgesine çok yakın yaşamak, zararlı kimyasallara maruz kalmak da akciğerlere bağlı olarak görülen nefes darlığına yol açan etkenler arasında yer alır.

Kalbe bağlı görülen nefes darlığı

Kalp kaynaklı olarak görülen nefes darlığı şikayetleri ani olarak ortaya çıkmaz. Şikayetlerin zaman içinde artarak devam ettiği bu durumda, hasta uzun süre nefes darlığını tolere eder ve şikayetlerin farkına varmaz. Şiddetli göğüs ağrısı ile karakterize olan kalp krizi, erken dönemde nefes darlığı şikayetine yol açabilir. Kalp çarpıntısı da bazen kişinin yeteri kadar nefes alamamasına sebep olabilir. Yüksek tansiyon ve kalp yetmezliği gibi hastalıklara bağlı olarak ödem oluşumu görülebilir. Özellikle kalp kaynaklı olarak görülen akciğer ödemi, nefes darlığı ile birlikte seyreden ve acil müdahale gerektiren bir hastalıktır.

Nefes darlığı tanısı nasıl koyulur?

Hastanın öyküsü, uzman hekim tarafından ayrıntılı olarak dinlendikten sonra ayrıntılı olarak fizik muayenesi yapılır. Gerekli gördüğü durumda hekim, akciğer grafisi, kan testleri, solunum fonksiyon testleri, tomografi, bronkoskopi, koroner anjiyografi gibi farklı radyolojik ve laboratuvar testleri ister. Psikolojik değerlendirme ile birlikte alınan sonuç raporuna göre nefes darlığına sebep olan durum netleştirilir ve uygun tedavi düzenlenir. 

Nefes darlığı nasıl geçer?

Nefes darlığına sebep olan nedenin saptanmasının ardından, hekim tarafından uygun tedavi düzenlenerek nefes darlığı şikayetleri giderilir. Sıklıkla sorulan nefes darlığına ne iyi gelir sorusunun yanıtını vermek için nefes darlığına neyin sebep olduğu ayrıntılı olarak araştırılmalıdır. Altta yatan hastalığın tedavi edilmesi ile birlikte, nefes darlığı şikayeti de ortadan kalkar. Ancak sigara kullanımından uzak durmak, uzun süre ile kirli hava solumamak, kimyasal temizlik ürünlerini karıştırmamak ve solumamak olası nefes darlığı şikayetlerini önlemede yardımcıdır. Daha iyi bir yaşam için kontrollerinizi düzenli olarak yaptırmayı ihmal etmeyin.